KLAAR: Mediawijsheid

Wat is KLAAR? Om leerlingen nog meer te betrekken bij de actualiteit en om het nieuws tot in hun leefwereld te brengen, biedt KLAAR wekelijks een selectie helder materiaal van VRT NWS rond één of meerdere topics die de actualiteit beheersen (Mares & Mutton, 2021). KLAAR wordt gemaakt door de JONG-redactie van VRT NWS. De redacteur doorzoekt het aanbod van VRT NWS en selecteert items die het KLAAR-label verdienen. Het KLAAR-label houdt in dat het materiaal relevant en actueel is, op maat van leerlingen van het secundair onderwijs is gemaakt én bij de eindtermen van het secundair aansluit (Mares & Mutton, 2021). Een KLAAR-pakket bevat bijvoorbeeld een duidende video, een interview met een expert, een infofiche van nws.nws.nws, maar even goed een fragment uit een podcast. Kortom, alles wat bruikbaar is om in de klas te werken rond nieuws en de discussie op gang te brengen (Mares & Mutton, 2021). Mediawijsheid De digitale samenleving schept veel mogelijkheden, maar ook een aantal risico’s. Om optimaal deel te nemen aan die digitale samenleving, moeten we dan ook weten hoe we best omgaan met media. Met andere woorden: we moeten werken aan onze mediawijsheid (Mediawijs, z.d.). Als je mediawijs bent, kan je media gebruiken én begrijpen. Daar heb je bepaalde kennis, vaardigheden en attitudes voor nodig. Maar wat is mediawijsheid? Op de website van Mediawijs lees je de volgende definitie: ​

Mediawijsheid is het geheel van kennis, vaardigheden en attitudes waarmee burgers zich bewust en kritisch kunnen bewegen in een complexe, veranderende en gemedialiseerde wereld. Het is het vermogen tot een actief en creatief mediagebruik, dat gericht is op maatschappelijke participatie.

​Mediawijsheid is een basiscompetentie voor elke burger. En dat begint al op jonge leeftijd. Precies daarom is het belangrijk om aandacht te besteden aan mediawijsheid op school, zodat kinderen en jongeren de nodige handvaten krijgen aangereikt (Mediawijs, z.d.). In het onderwijs wordt er meer aandacht geschonken aan mediawijsheid. Digitale competentie behoort namelijk tot één van de zestien sleutelcompetenties die gelden voor de basisvorming in het secundair onderwijs. Vandaar dat ik het interessant vind om het desbetreffende artikel op mijn cultuurportfolio te plaatsen. Digimeter De veertiende editie van Imec’s Digimeter biedt een overzicht van de digitale transformatie bij de Vlaamse burger. Imec’s Digimeter is hét instrument bij uitstek om de status van digitale transformatie in de brede zin van het woord te meten bij de Vlaamse burger. Mediageletterdheid, inclusie en op een doordachte manier omgaan met technologie zijn kernwaarden die Vlaanderen hoog in het vaandel heeft (Imec, 2022). Wanneer je een melding krijgt van je gemiddelde schermtijd is het vaak wel eens schrikken. Uit het jaarlijks rapport van Imec blijkt dat de schermtijd van de Vlaming per dag gemiddeld 3 uur en 8 minuten bedraagt. Daarvan zouden we 73 minuten besteden aan sociale media (Mares & Mutton, 2022). “Bij de 16- tot 24-jarigen valt het maandelijkse Facebook-gebruik terug tot 76 procent – terwijl de populariteit van TikTok dan weer opvallend is gestegen: van 11 procent naar 62 procent”, aldus Lieven De Marez, professor nieuwe communicatietechnologieën bij mict – een imec-onderzoeksgroep aan de Ugent (Van Nuffel, 2022). Jongeren zitten dus voornamelijk op TikTok, alsook Instagram en Whatsapp. Snapchat is dan weer de populairste app om in contact te blijven met anderen (Mares & Mutton, 2022). Digibesitas Uit onderzoek blijkt dat digibesitas toeneemt (Mares & Mutton, 2022). Team Taaladvies, de taaladviesdienst van de Vlaamse overheid, definieert digibesitas als volgt: ​

Digibesitas is het dwangmatige overgebruik van digitale toestellen, zoals smartphones en tablets. Digibesitas is een samensmelting van digitaal en obesitas

​In het artikel vind je een video terug waarin journalist Steven Rombaut meer uitleg geeft over digibesitas. Zo vertelt hij dat je digibesitas kan herkennen doordat iemand voortdurend de behoefte heeft om sociale media te openen en/of er niet meer toekomt om bepaalde activiteiten uit te oefenen. Dergelijke verslaving kan tot fysieke en mentale problemen leiden. Elektrische toestellen geven namelijk blue light af dat het zicht aantast en voor mentale onrust kan zorgen. We openen de ene app na de anderen, zonder dat we ons daarvan bewust zijn. We moeten dat zogenaamde treintjes-gedrag proberen te beperken door meldingen uit te schakelen en smartphones in de slaapkamer vermijden. Uit de imec.digimeter blijkt dat jongeren mediawijsheid wél steeds hoger in het vaandel dragen. Desondanks zijn ze zich nog niet helemaal bewust van mogelijke ‘gevaren’ online zoals scheldpartijen, pesterijen, racisme en verkopen van (naakt)foto’s (Mares & Mutton, 2022). 1 op 3 jongeren krijgt te maken met haatspraak Meer dan 1 op de 3 kinderen en jongeren kreeg het afgelopen jaar te maken met haatreacties op sociale media. Vaak gebeurde dat zelfs meer dan een keer. Dat blijkt uit Apestaartjaren, een tweejaarlijks onderzoek naar de digitale leefwereld van Vlaamse kinderen en jongeren tussen 6 en 18 jaar. Haatspraak zijn online berichten die iemand kunnen kwetsen, uitsluiten of benadelen op basis van een specifiek kenmerk. Dat kan bijvoorbeeld je uiterlijk, afkomst, geloof of gedrag zijn (Mares & Mutton, 2022). Waarom is er zoveel online haat? Scheldpartijen, pesterijen en racisme komen helaas ook online alsmaar vaker voor. Socialemediakanalen komen handen te kort om alle ongepaste comments te verwijderen. Het lijkt wel alsof iederéén tegenwoordig aan haatspraak doet. De berichten worden ook alsmaar giftiger van toon (Mares & Mutton, 2022). In het artikel vind je een video terug waarin privacy-expert Matthias Dobbelaere – Welvaert vragen beantwoordt over het desbetreffende onderwerp. Waarom online pesten hard aankomt Gemene reacties op een foto, uitgesloten worden uit een chatgroep,… Pesten gebeurt tegenwoordig heel vaak online. En dat kan hard aankomen. Doordat dader en slachtoffer niet rechtstreeks met elkaar in contact komen, zijn de pesters vaak minder geremd dan in het echte leven. Professort Sara Pabian van de Universiteit Antwerpen deed onderzoek naar de gevolgen die online pesten op lange termijn kan hebben (Mares & Mutton, 2022). Hierover vind je ook een video terug in het artikel. Aan de slag! Het Archief voor Onderwijs brengt de fragmenten van elk KLAAR-pakket samen in een Uitgeklaard-collectie. Dat hebben ze ook gedaan voor het artikel over mediawijsheid. Op deze manier kan je met het artikel aan de slag tijdens een les over mediawijsheid. Ik verwijs ook naar de website van Mediawijs want hier vind je heel wat informatie én kant-en-klare tools om te werken aan mediawijsheid tijdens een les. Bronnen: AHOVOKS. (z.d.). Zestien sleutelcompetenties. Op kwalificatiesencurriculum.be [Website]. Geraadpleegd via https://www.kwalificatiesencurriculum.be/zestien-sleutelcompetenties AHOVOKS. (z.d.). Onderwijsdoelen. Op onderwijsdoelen.be [Website]. Geraadpleegd via https://onderwijsdoelen.be/ De Baets, M. (z.d.). Uitgeklaard: haat op het internet. Op onderwijs.hetarchief.be [Website]. Geraadpleegd via https://onderwijs.hetarchief.be/collecties/4502d8db-8a75-4eb0-b02e-76c807d5f85f Imec. (2021). Imec.digimeter 2021. Op imec.be [Website]. Geraadpleegd via https://www.imec.be/nl/kennisuitwisseling/techmeters/digimeter/imecdigimeter-2021 Mares, Q. & Mutton, G. (2022, 25 mei). KLAAR: mediawijsheid. Op vrt.be [Website]. Geraadpleegd via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/05/24/klaar-mediawijsheid/ Mares, Q. & Mutton, G. (2021, 1 september). KLAAR voor het nieuwe schooljaar, met meer actualiteit. Op vrt.be [Website]. Geraadpleegd via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/22/klaar-trailer/ Mediawijs. (z.d.). Op mediawijs.be Website]. Geraadpleegd via https://www.mediawijs.be/nl Team Taaladvies. (z.d.). Digibesitas. Op vlaanderen.be [Website]. Geraadpleegd via https://www.vlaanderen.be/taaladvies/woorden-van-de-week/digibesitas Van Nuffel, P. (2022, 19 april). Vlaamse jongeren breken met digitale tradities, zo blijkt uit nieuwe imec.digimeter. Op imec.be [Website]. Geraadpleegd via https://www.imec.be/nl/press/vlaamse-jongeren-breken-met-digitale-tradities-zo-blijkt-uit-nieuwe-imecdigimeter